W źródłach historycznych czytamy, że „... w okresie ustalania się władzy Kazimierza Odnowiciela,tzn. około połowy XI wieku nastąpiła masowa kolonizacja średniej Wisły, czyli także okolic Sandomierza”, „... doliny Wisły, dolnego Sanu, zostały od początku XIV wieku niemal zwarcie zasiedlone, istniały już prawie wszystkie osady, które dziś spotykamy na tych terenach”.
Miejscowości wchodzące w skład gminy, notowane są w „Liber Beneficiorum” J. Długosza. Prawdopodobnie początki założenia wiosek przypadają na wiek XI i XII.
Na temat założenia Zaleszan i wsi wchodzących w skład gminy wypowiada się „Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”, wydany pod redakcją Bronisława Chlebowskiego.
W połowie XV wieku wieś Zaleszany miała kościół drewniany pod wezwaniem św. Mikołaja. Dziedzic wsi Mikołaj Chrząstkowski, chorąży krakowski otrzymał wieś w posagu żony. W roku 1578 Zaleszany posiadał Jan Kołaczkowski. Było tam wówczas 18 kmieci, 4,5 łana, 2 zagrodników z rolą, 2 komorników z bydłem,2 komorników bez bydła i 2 rzemieślników.
Zbydniów z Dzierdziówką w XI wieku nazywał się Szbygniew. W połowie XV wieku Zbydniów był wsią królewską, która miała łany kmiece, karczmy, zagrody, folwark królewski, w których dziesięcinę oddawano kościołowi w Gorzycach i plebanii w Zaleszanach. Osada podobna była do wielu wsi puszczańskich, ludność zajmowała się drobnym rzemiosłem, połowem ryb w Sanie, rolnictwem, bartnictwem i eksploatacją zasobów naturalnych z Puszczy Sandomierskiej
Istniało już także Kępie Zaleszańskie (Kampie). Do parafii w Zaleszanach od końca XVI wieku należały wsie: Kotowa Wola, Motycze Szlacheckie, Skowierzyn, Majdan Zbydniowski i Zbydniów z Dzierdziówką.
Zaleszany i okoliczne wsie mocno podupadły w czasie przemarszu armii szwedzkiej pod Karolem Gustawem. Z tego okresu zachowały się dość dobrze usypane okopy przez hetmana Stefana Czarnieckiego, które znajdują się w Pilchowie, wsi leżącej w odległości 5 km od Zaleszan w kierunku południowo – wschodnim, oraz szwedzki szaniec w Motyczu Szlacheckim.
W okresie przedrozbiorowym omawiany teren należał do województwa sandomierskiego.

Mogiła Horodyńskich w parku dworskim

Ten od wieków ustalony podział uległ zburzeniu po pierwszym rozbiorze Polski, kiedy to ziemie w widłach Wisły i Sanu przypadły Austrii i wraz z południowa częścią Małopolski zostały wcielone do w formie prowincji nazwanej Królestwem Galicji. Po utworzeniu w Galicji urzędów powiatowych w 1857r. teren obecnej gminy przeszedł pod administrację powiatową w Tarnobrzegu.
Terenów obecnej gminy nie ominęły powstania, bieda, nędza, walki z okupantem w czasie wojen.
Z XIX wiecznych dziejów Zbydniowie wart odnotowania jest fakt, że to właśnie stąd wyruszyła 15 marca 1833 roku wyprawa płk Józefa Zaliwskiego za San do Kongresówki w celu wzniecenia powstania w zaborze rosyjskim. W Zbydniowie urodził się gen. Henryk Dembiński (1791-1864) jeden z przywódców powstania listopadowego, a następnie rewolucji węgierskiej.
Podczas okupacji hitlerowskiej miało miejsce dramatyczne, nie do końca wyjaśnione wydarzenie w dworze Horodyńskich. W czerwcu, w świętojańska noc Niemcy zamordowali kilkanaście osób z rodziny Horodyńskich, mieszkańców, służbę, przebywających tam gości. Ich zbiorowa mogiła znajduję się nieopodal dworu.